مسئولیت نظارت بر اجرای والپست و ارائه چک‌لیست نظارتی
اجرای صحیح والپست در ساختمان بایستی توسط هر دو ناظر معماری و سازه مورد بررسی قرار گیرد و این دو ناظر به‌صورت هم‌زمان بر اجرای صحیح کار، نظارت داشته باشند. اجرای صحیح والپست نیازمند همفکری ناظر معماری و سازه در مباحث مشترک از جمله ابعاد و فضاهای معماری است. از آنجایی که عملکرد مجموعه والپست، حفظ تعادل دیوار در اثر وارد شدن نیروهای زلزله و باد است، درصورتی‌که نقصی در اجرای آن وجود داشته باشد و در زمان زلزله یا باد، دیوار تخریب شود و به جان و مال افراد آسیب برساند، یکی از مقصرین حادثه، مهندس ناظر مربوطه خواهد بود.
مطابق قوانین نظام‌مهندسی، مهندس ناظر بازوی اجرایی نداشته و در ابتدا می‌تواند دیتیل اجرایی والپست مطابق پیوست 6 استاندارد 2800 را به‌صورت کتبی یا شفاهی به مجری، کارفرما و یا شرکت مشاور اعلام کند. در صورت عدم اجرای والپست مطابق دستور کار، بایستی در گزارشی این مورد را به شهرداری اعلام کند و حتی یک رونوشت را نیز به سازمان نظام مهندسی استان ارسال کند.
1- نحوه نگارش و ابلاغ دستور کار
نگارش و ابلاغ دستور کار از جمله وظایف مهندس ناظر در مراحل مختلف عملیات ساختمانی است. مهندس ناظر بازوی اجرایی ندارد اما اختیارات گسترده‌ای توسط قانون به او داده شده است. مهندس ناظر با ذکر موارد مختلف در دستور کارها بار قانونی سنگینی برعهده مالک، نماینده مالک، مجری و یا شهرداری قرار می‌دهد. پس ناظر باید از ابزار قانونی خود بیشترین بهره را ببرد.
دستور کار با این چارچوب کلی آغاز می‌شود:
((جناب آقای/سرکار خانم ………………… (مالک/نماینده مالکین/مجری) محترم ملک به شماره پرونده شهرداری ………………….. به آدرس …………………….. بدین‌وسیله اینجانب …………………….. مهندس ناظر ساختمان فوق‌الذکر دستور کار ذیل را در مورخه ……………………. به جنابعالی ابلاغ می‌نمایم. ))
همان‌طور که از چارچوب دستور کار مشخص است، در ادامه آن موارد لازم مانند نکات اجرایی یا نحوه و مراحل اجرا ذکر خواهند شد. در انتهای دستور کار ذکر تاریخ، امضا یا مُهر مهندس ناظر الزامی است. از دستور کار همواره یک کپی گرفته شود و اصل دستور کار تسلیم کارفرما یا مجری شود. همچنین رسید ابلاغ دستور کار نیز بر روی کپی آن گرفته شود. در این حالت در نسخه کپی، امضا، تاریخ، نام و نام خانوادگی گیرنده و همچنین جمله «دستور کار فوق به اینجانب ابلاغ و تفهیم گردید» توسط مجری یا مالک وجود داشته باشد.
نکته 1: ممکن است همواره تهیه کپی فراهم نباشد. در این صورت توصیه می‌شود همواره مهندس ناظر کاربن و گیره کاغذ به همراه داشته باشد.
نکته 2: در محاکم قضایی و شورای انتظامی دستور کار دست‌نویس باارزش‌تر و قابل استنادتر از دستور کار تایپ شده است.
شکل 104- قسمتی از دستور کار اجرای والپست
2- گزارش ناظر در مورد اجرای والپست
با توجه به حساسیت دیوارها در هنگام زلزله، مهندس ناظر می‌بایست دقت ویژه‌ای نسبت به اجرای والپست داشته باشد. در صورتی که جزئیات اجرای وال‌پست‌ها در نقشه‌های سازه موجود نباشد، مهندس ناظر می‌بایست نقشه‌های والپست را از طراح و محاسب سازه مطالبه کند. البته مهندس ناظر بایستی در ابتدای کار نظارت تمامی نقشهها را بررسی کند، ولی اگر در این مورد کوتاهی از سوی ناظر صورت گرفت، می‌تواند در گزارش مرحله سفت‌کاری نسبت به جبران آن اقدام کند. ناظر نامه‌ای را که به مهندس طراح جهت مطالبه نقشه‌های والپست می‌نویسد را به گزارش خود پیوست کند.
نکته: مهندس ناظر اصطلاحاً متعهد به نتیجه است. پس در محاکم قضایی انتظار می‌رود یک متخصص امر نظارت را بر عهده داشته باشد. ممکن است ناظری صلاحیت طراحی نداشته باشد، اما انتظار این است تا با قضاوت مهندسی خود در مورد نقشهها و بررسی دقیق آن‌ها، نسبت به نقایص احتمالی نقشهها با طراحان مکاتبه داشته باشد. در نتیجه اگر برای وال‌پست‌ها نقشه‌ای ارائه نشده باشد یا در نقشهها نکات اجرایی از قبیل حداکثر طول یا ارتفاع دیوار رعایت نشده باشد، از اجرای آن قبل از مکاتبه با طراحان خودداری کنیم.
نکته: به مهندسان ناظر توصیه می‌شود در صورتی که سازنده یا مجری، والپست را در سازه اجرا نکرد، به هیچ عنوان برگه پایان کار را امضا نکنند، زیرا در صورت بروز هرگونه اتفاق در این رابطه مهندس ناظر نیز مقصر شناخته خواهد شد.
نمونه گزارش ناظر در خصوص والپست
به اطلاع شهرداری محترم می‌رساند، مالک ملک به شماره ………………. بدون اجرای وال‌پست‌ها اقدام به دیوارچینی نموده که لازم است شهرداری محترم، مالک را ملزم به اجرای والپست نماید. در غیر این صورت استحکام دیوارهای ساختمان مورد تأیید اینجانب نمی‌باشد.
3- بخشی از وظایف مهندس ناظر در اجرای والپست
در این قسمت وظایف مهم مهندس ناظر در امر نظارت را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در صورت کوتاهی در هر کدام از آن‌ها ممکن است برای پروژه مشکلاتی از قبیل تحمیل هزینه اضافی و از دست رفتن زمان اشاره کرد.
– ناظر بایستی قبل از بتن‌ریزی نسبت به جانمایی پلیت‌ها در سقف، تیر، ستون و یا دیوار برشی اطمینان حاصل کند. در صورت فراموشی جانمایی پلیت‌ها، از روش میخ‌های کاشت با کاشت چرخشی استفاده خواهد شد.
– حتماً قبل از جوشکاری وادارها، ابعاد داخلی ساختمان اندازه‌گیری شوند تا بعد از دیوارچینی، این مورد دردسرساز نشود.
– قطعات اتصال و وادارهای نصب شده باید چک شوند تا مساحت ساختمان کم یا زیاد نشود. اهمیت این موضوع در راه‌پله دوچندان می‌شوند. زیرا جریمه شهرداری برای راه‌پله بر مبنای متراژ تخلف محاسبه نمی‌شود، بلکه بر مبنای متراژ کل راه‌پله محاسبه شده و مبالغ سنگینی را به پروژه تحمیل می‌کند.
- جوشکاری وادارها به صفحات اتصال، درست کنترل شود.
- در اتصال کشویی، نبشی‌های نگهدارنده وادار عمودی هرگز به وادار جوش نشوند.
- وادارهای افقی هرگز به المان‌های سازه‌ای قائم متصل نشوند و تکیه‌گاه آن‌ها با استفاده از نشیمن تأمین شود.
- موارد مربوط به اجرای والپست و دیتیل‌های اجرایی آن باید در قالب دستور کار به مجری یا سازنده ابلاغ گردد.
- ناظر سازه باید اجرای والپست و مواردی که مربوط به آن است را کنترل نماید و در صورت وجود خلاف یا اشکال، گزارش لازم را تهیه نماید.
- کنترل‌های ابعادی وظیفه ناظر معمار می‌باشد که در این مرحله نیز کنترل اجرای وادارها در محل خود و مطابق با مقررات و نقشهها بر عهده ناظر معمار بوده و کنترل نحوه اتصالات وادارها بر عهده ناظر سازه می‌باشد.
- در صورت وجود تخلف، هر یک از ناظران (معماری یا سازه) می‌‌توانند تخلف موجود مربوط به خود را در قالب گزارش سفت‌کاری یا یک گزارش تخلف، به مرجع صدور پروانه و سازمان نظام‌مهندسی استان ارائه نمایند.
4- چک‌لیست نظارتی والپست
چک‌لیست فهرستی از سؤال‌ها، فعالیت‌ها، نکات یا ویژگی‌ها است که یک فعالیت را به کارهای کوچک‌تر تقسیم می‌کند. هدف ما مهندسین از استفاده از چک‌لیست‌ها این است که مطمئن شویم هیچ‌کدام از کارها را فراموش نکرده‌ایم و کارها به ترتیب و اصولی انجام شده است. در ادامه چک‌لیست نظارتی والپست برای ناظران در قالب جدول آماده شده است.
5- نقشه‌های اجرایی والپست مطابق پیوست 6 استاندارد 2800
مطابق شکل 49، انواع مقاطع را برای وادارهای میانی بررسی کردیم. در طراحی این وادارها برای خمش، به یک اساس مقطع پلاستیک نیاز هست. این اساس مقطع می‌تواند با استفاده از مقاطعی که قبلاً بررسی کردیم تأمین شود و یا از مقاطع خاصی برای وادارها استفاده شود. مقاطع خاص توسط شرکت‌های خاص، طراحی و اجرا می‌شوند. مزیت استفاده از این مقاطع در هزینه نهایی کمتر و اجرای آسان‌تر می‌باشد. در اشکال زیر نمونه‌هایی از نقشه‌های اجرایی برای والپست را مشاهده می‌کنیم.
شکل 105- نقشه اجرایی والپست با وادار میانی عمودی
شکل 106- نقشه اجرایی والپست با وادار میانی عمودی و افقی
شکل 107- نقشه اجرایی والپست در دیوارهای دارای بازشو
14- مطابقت اجرای دیتیل‌های بررسی شده در کارگاه
در قسمت‌های قبلی برخی تصاویر از دیتیل‌های دو و سه‌بعدی و همچنین تصاویر واقعی از اجرا را مشاهده کردیم که به درک واقعیت اجرا کمک می‌کنند. در این قسمت تصاویر مختلفی از اجرای والپست در کارگاه را مشاهده خواهیم کرد تا با واقعیت این مسئله بیشتر آشنا شویم.
نتیجه گیری:
استفاده از وادارهای میانی قائم و افقی و قطعات اتصال متصل به المان‌های افقی و قائم برای مهار خارج از صفحه کافی نیستند؛ لذا میلگرد بستر یکی از عناصر الزامی در اجرای والپست تلقی می‌شود. اجرای نوین وال‌پست‌ها از لحاظ فنی، اجرایی و اقتصادی نسبت به روش‌های مرسوم ارجحیت دارد که در این مقاله مقایسه بین اجرای نوین و مرسوم و ایرادات فنی و اجرایی روش‌های مرسوم مورد بررسی قرار گرفت.
